قسمت اول : نيازهاي اساسي

زماني كه خداوند انسان را خلق كرد، او را با مجموعه اي از نيازهاي اساسي آفريد كه به آنها نيازمند باشد. در واقع انسان بدون برآورده كردن اين نيازها قادر به زندگي نيست. مثل:

- نياز به نوشيدن

- نياز به خوردن

- نياز به شغل

- نياز به ازدواج

- نياز به ايمني

يكي از نيازهاي اساسي انسان داشتن امنيت است و اين يك نياز فطري و طبيعي است؛ اما متأسفانه چون به اين نياز اهميت داده نشده، در برخي از موارد داشتن امنيت به فراموشي سپرده شده است. به عنوان مثال، كارگر براي به دست آوردن پول بيشتر سيستم ايمني ماشين آلات را ناديده مي گيرد و از آن پيروي نمي كند. از طرفي در تحقيقات انجام شده ثابت شده است كسي كه ازدواج مي كند، كمتر ريسك مي كند و بهتر سرپرستي مي كند لذا فرد متأهل ايمني را بيشتر رعايت مي كند. در نتيجه ما بايد علمي را به كار بگيريم كه اين نياز كمرنگ شده جايگاه واقعي خود را پيدا كند.

قسمت دوم : اديان

با آمدن اديان مختلف، تأكيد بر ايمني رواج بيشتري پيدا كرد. از آنجايي كه بزرگان اديان مختلف سعي داشتند با حفظ جان پيروان خود، دين خود را گسترش دهند، به طور غيرمستقيم به مسأله ايمني مي پرداختند. در دين اسلام كه كامل ترين دين الهي است نيز مسأله ايمني به حد كمال خود رسيده و به آن تأكيد فراوان شده است. شايد بتوان از جهتي تاريخ توجه به ايمني را با تاريخ پديد آمدن اديان الهي و تأكيد فراوان پيامبران به مسأله ايمني برابر دانست.

من قتل نفسا او فساد في الارض فكانما قتل الناس جميعا و من » : مي فرمايد « مائده » خداوند در سوره هركس شخصي را جز به قصاص نفس يا به جزاي فساد در روي زمين به « احياها فكانما احيا الناس جميعا قتل برساند، مانند اين است كه همه مردم را كشته و هركس انساني را زنده كند، چونان است كه همه مردم را زنده كرده است. برخي زنده كردن مردم را تعبير به نجات از مرگ كرده اند. خود را به دست خودتان به « لا تهلكوا انفسكم بايديكم » : حضرت رسول (ص) در جاي ديگر مي فرمايند هلاكت نيفكنيد. در واقع پيروي نكردن از دستورالعمل هاي ايمني و حفاظت همان هلاكت به دست خود آدمي است.

قسمت سوم : انقلاب صنعتي

انقلاب صنعتي، اواخر قرن 17 و اوايل قرن 18 رخ داد. انقلاب صنعتي يعني آمدن ماشين به صحنه توليد (ماشين ها كم كم جاي نيروي عضلاني را در كارها گرفت). سيستم مجموعه اي است از ابزار، ماشين، انسان و مواد. كه اين اجزا با نظم خاصي در كنار يكديگر جهت هدف خاصي مشغول به فعاليت مي باشند. منتها در دوران انقلاب صنعتي هر كدام از اجزاي سيستم دچار نقص بود. به عنوان مثال ماشين ها دچار نقص و ناايمن بود (ماشين ها فاقد هرگونه سيستم ايمني يا حفاظ مكانيكي بودند). امروزه بعد از گذشت سال ها از انقلاب صنعتي، هنوز هم ماشين ها ناايمن هستند.

دلايل اين قضيه:

1) سود نقص ايمني سبب مي شود كه مهندس طراحي ايمني را در نظر نگيرد.

2) استانداردهاي درست ايمني را نداريم.

3) حفاظ ماشين درست طراحي نشده و جلوي كار فيزيكي كارگر را مي گيرد و حتي آسيب فيزيكي و رواني به كارگر وارد مي شود، لذا سرعت كارگر را پائين مي آورد كه اين امر براي كارگر و كارفرما خوشايند نيست.

در دوران انقلاب صنعتي ابزار ناايمن و ناقص بود.

در دوران انقلاب صنعتي موادي كه جزء سيستم بود نيز ناشناخته بودند و اين يكي ديگر از دلايل ناقص بودن سيستم به شمار مي رفت. (ناشناخته= ناايمن) مواد را تقسيم بندي كرده و سود و زيان و اثرات هر يك را OSHA هنوز هم با توجه به اينكه سازمان مشخص نموده (به عنوان مثال: مواد سمي، سرطان زا، خورنده، سوزاننده، خفقان آور و ...) لذا بسياري از مواد ناشناخته هستند.

در دوران انقلاب صنعتي سازه هم ناايمن بود (سازه: ساختمان، قالب). در آن زمان ساختمان ها براي تحمل نيروهاي زنده و مرده مقاومت كافي نداشتند. نور كافي نداشتند، ديد، مشاهده بيرون و تهويه ناقص بود، ساختمان ها ضدآتش سوزي نبودند و به طور كلي طراحي براي كارها مناسب نبود. از همه مهم تر در دوران انقلاب صنعتي اشكالاتي در حوزه نيروي كار نيز وجود داشت. در محيط كار 88 درصد حوادث از ناحيه انسان است. در آن دوران نيروي انساني فاقد تجربه، تخصص و دانش كافي بودند، توانايي فيزيكي نداشتند و مشكلات فيزيكي و رواني بين آنها حضور داشت.

قسمت چهارم : تاريخچه صنعت و آغاز حركت هاي ايمني

سيستم كارخانه داري امروزي كه در آن توليد به صورت انبوه ماشيني انجام مي گردد در گذشته دوران مختلفي را به شرح ذيل طي نموده است.

1- دوران توليد خانگي

اين دوران همزمان با مراحل اوليه پيدايش انسان است. افراد خانواده تمام مايحتاج زندگاني را در خانه تهيه مي كردند. ابزار بسيار ساده بوده و عمدتاً آنها را از سنگ يا چوب مي ساختند. زندگي انسان از شكار، كشاورزي و يا صيد تأمين مي شد. در اين دوران حوادث ناشي از كا ر چندان شديدي ملاحظه نمي شود.

2- دوران توليد دستي

در اين دوران بشر موفق به كشف فلزات گرديد و درنتيجه ابزار دقيق تر و بهتري را تهيه نمود. كيفيت و ميزان اجناس توليدي به مراتب بهتر و بيشتر از دوران توليد خانگي بود. با توجه به اين كه خانه ديگر نمي توانست تكافوي حجم نسبتاًزياد توليد داشته باشد. مبادله كالا در برابر كالا شروع گرديد. در اين دوران ابزار تيز فلزي و كارهاي عضلاني و حمل و نقل به طريق دستي و آسيب هاي نسبتاً شديدي را ايجاد مي كردند.

3- دوران سيستم حرفه اي

در اين دوران با تشكيل گروه هاي تخصصي تحول زيادي در شهرها به وجود آمد. بعضي از شهرها براي 17 و اوايل ، توليد بعضي از محصولات خاص كه تابع تخصص گروه هاي مربوط بود، معروف شدند. قرن 16 قرن 18 كارگاه هاي صنعتي ايجاد گرديدند. در اين دوران وظايف فروشنده و سازنده محصول از يكديگر جدا شده و در نتيجه كارگاه ها محصولات توليدي خود را به تجار فروشنده واگذار مي كردند. ارتباط صاحب صنعت (ارباب) با پرسنل (مستخدمين) به راحتي امكان پذير بوده و آنها مي توانستند مشكلات خود را دوستانه با يكديگر در ميان گذارند.

4- دوران توليد صنعتي (ماشيني)

در اواخر قرن 17 و اوايل قرن 18 در ابتدا در انگلستان و سپس در ديگر كشورهاي اروپايي و امريكا انقلاب صنعتي روي مي دهد. استفاده از ماشين بخار، انرژي الكتريكي و انرژي حاصل از سوخت هاي فسيلي رايج مي شود.انبوه سازي و استفاده از ماشين هاي بافندگي و ديگر ماشين هاي وابسته جاي توليد دستي و خانگي را مي گيرد. توليد از خانه و كارگاه هاي كوچك به كارخانه ها كشانده مي شود. مجموعه اجزاء سيستم در توليد، يعني انسان، ماشين، ابزار، مواد و سازه همگي داراي نقاط ضعف و از شرايط خطرناكي برخوردار بودند.

به عنوان مثال نيروي كار را اكثراً زنان، خردسالان، سالخوردگان، و كشاورزان بي تجربه و فاقد هرگونه آموزش تشكيل مي دادند. اكثر ماشين هاي مورد استفاده در صنعت ناقص و خطرناك بودند يعني قسمت هاي تيز و چرخنده در ماشين ها (تسمه، چرخ دنده ها، فولي ها و شفت ها) بدون حفاظ و يا هرگونه ترمز اضطراري متوقف كننده بود.ساختمان و مكان هاي توليد و ساخت، نيز مناسب با نوع عمليات طراحي و ساخته نشده بود و در مجموع شرايط فيزيكي (نور، صدا، گرد و غبار، حرارت)، شيميايي، الكتريكي و مكانيكي خطرناك، به ميزان زياد در هر واحد صنعتي مشاهده مي شد. با توجه به حضور نواقص در هر كدام از اجزاء سيستم توليد (انسان، ماشين، ابزار، مواد و ساختمان) و فقدان استاندارد و كدهاي ايمني، وقوع حوادث به ميزان زياد و شديد دور از انتظار نمي بود.

ميزان تلفات و معلولين ناشي از حوادث ناشي از كار در شهرهاي صنعتي به اندازه اي بود كه گويي در كتاب ها زياد به كار « لشگر معلولين منچستر » لشگري از ميدان جنگ مراجعت كرده است و اصطلاح رفته است. مقتولين و آسيب ديدگان در حوادث صنعتي به حدي رسيد كه هر كس خانه خود را به منظور محل كار (كارخانه) ترك مي كرد، چندان اميدي به بازگشت نداشت.